In oktober 2020 publiceerden we al een artikel over sarcopenie: https://mijngezondevoeding.be/nieuws/dossier-sarcopenie-hoe-gezond-ouder-worden/. Als vervolg op dat artikel laten we je hierbij graag weten dat er ondertussen een nieuwe richtlijn gepubliceerd werd rond sarcopenie.
Wat was sarcopenie ook alweer?
Sarcopenie is een leeftijdsgebonden verlies aan spiermassa en spierfunctie bij ouderen. Met andere woorden, het gaat over het verlies van spierkracht en fysieke mogelijkheden en dit zowel bij thuiswonende ouderen als bij personen die verblijven in rust- en verzorgingstehuizen.
Let op: we spreken hier over ouderen, maar het proces start al rond de leeftijd van 30 jaar en versnelt rond de leeftijd van 50 jaar. Op die leeftijd voelen we ons zeker nog niet oud! Maar uiteraard is dit proces ook niet meteen zichtbaar. Maar hoe beter je fysieke toestand en je voedingstoestand aan de start van dit proces, en hoe beter je aan preventie doet, hoe langer je algehele conditie goed zal blijven en hoe langer je de gevolgen van sarcopenie kan uitstellen. Die gevolgen kunnen zijn: een verhoogd valrisico, een verhoogde kans op breuken, meer mobiliteitsproblemen, een gedaalde levenskwaliteit en het verlies van onafhankelijkheid.
Hoe is de richtlijn opgesteld?
Op basis van wetenschappelijk onderzoek zijn er in eerste instantie categorieën opgesteld: niet-sarcopeen, pre-sarcopeen, sarcopeen en ernstig sarcopeen. De ondeling in deze categorieën gebeurt op basis van spierkracht, spiermassa en fysiek functioneren.
Een niet-sarcopene oudere is een oudere met een spierkracht en een spiermassa hoger dan de kritische drempelwaarde voor sarcopenie.
Een pre-sarcopene oudere is een oudere met een spierkracht boven, maar een spiermassa onder de kritische drempelwaarde voor sarcopenie.
Bij een sarcopene oudere zitten zowel de spierkracht als de spiermassa onder de kritische drempelwaarde voor sarcopenie.
Bij een ernstig sarcopene oudere is naast spierkracht en spiermassa onder de drempelwaarde voor sarcopenie ook het fysiek functioneren onder de kritische drempelwaarde.
De spierkracht wordt vastgesteld op basis van de handknijpkracht, bij een gespecialiseerd arts of kinesist. De spiermassa wordt bepaald op basis van een meting van de lichaamssamenstelling met een DEXA-toestel, wat duur en beperkt beschikbaar is (vooral in universitaire ziekenhuizen en binnen de topsport) of door middel van een bio-eletrische impedantie analyse (een stuk goedkoper en beschikbaar bij diverse diëtisten – Hier in de praktijk maakt een dergelijke lichaamsanalyse standaarde deel uit van een consultatie rond gewichtsgerelateerde problemen.) Het fysieke functioneren wordt bepaald aan de hand van de wandelsnelheid. In principe zou de deze test zelf kunnen doen.
Er is ook sprake van primaire en secundaire sarcopenie. We spreken van primaire sarcopenie als de sarcopenie alleen te wijten is aan het verouderingsproces. Over secundaire sarcopenie spreken we als de sarcopenie het gevolg is van een sedentere levensstijl, een accuut trauma met beperkte beweegmogelijkheden, een acute ontsteking of een onvolwaardige voeding. Daarnaast kunnen ook langdurige laaggradige ontstekingen, hormonale onevenwichten, veranderingen op vlak van voeding en diverse andere veranderingen dit proces beïnvloeden.
Aangezien onze levensstijl steeds minder actief wordt, voeding steeds meer bewerkt, er steeds meer sprake is van laaggradige ontstekingen, bv. bij overgewicht (want hoewel sarcopenie vaker voorkomt bij magere personen, komt het zeker ook bij obese personen voor, al valt het bij hen vaak minder op), wordt verwacht dat het aantal sarcopene personen de komende 40 jaar zal ver viervoudigen tot zon 200 miljoen sarcopene ouderen wereldwijd.
Als specifieke risicofactoren voor sarcopenie worden aangehaald: roken, ondergewicht, een laag BMI, fysieke inactiviteit en een slechte voedingstoestand.
Wat zegt de richtlijn?
De richtlijn is opgebouwd uit verschillende delen, en kan zowel ingezet worden ter preventie van sarcopenie als ter behandeling ervan. Het toepassan vraagt een samenwerking van arts, kinesist en diëtist.
Medicamenteus wordt er vooral ingezet op vitamine D en testosteron. Neem echter geen supplementen op eigen houtje: het gebruik is in functie van je bloedwaarden en je medische voorgeschiedenis!
Ook oefentherapie is noodzakelijk om sarcopenie onder controle te houden. Afhankelijk van je scores zal er eerder ingezet worden op krachttraining (indien mogelijk wordt er ingezet op weerstandstraining met hoge intensiteit, maar ook weerstandstraining met een lage intensiteit leidt duidelijk tot krachtswinst), multomodale oefentherapie (een combinatie van rachttraining, wandelen, balanstraining en andere trainingstypes) of blood flow restriction training of occlusietraining (een weerstandstraining waarbij de veneuze outflow wordt beperkt). Belangrijk hierbij is dat de trainingen gebeuren onder begeleiding.
Verder is het belangrijk om in te zetten op voeding. Hierbij is het vooral belangrijk om in te zetten op de eiwitten in de voeding, met aandacht voor de eiwitkwaliteit. Binnen de eiwitten spelen leucine (een essentieel aminozuur, HMB (B-Hydroxy-B-Methylbutyraat, een afbraakproduct van leucine) en creatine (dit wordt in je lichaam gemaakt uit de aminozuren glycine, methionine en arginine) een belangrijke rol. Ook de combinatie van specifieke eiwitten en een specifieke training is hier van belang.
Maak je je zorgen?
Indien je je zorgen maakt over je spierkracht, spiermassa of je mogelijkheden om te functioneren, bespreek dit dan zeker met je arts. Hij of zij zal dan samen met je kinesist en diëtist bepalen op welke manier je spiermassa, spierkracht en mogelijkheden om te functioneren optimaal behouden en verbeterd kunnen worden!
