Op 1 oktober 2019 stelde de Hoge Gezondheidsraad de nieuwe voedingsaanbevelingen voor België voor. Deze nieuwe voedingsaanbevelingen waren ook één van de onderwerpen die aan bod kwamen tijdens het voedings- en gezondheidscongres voor diëtisten dat op 15 en 16 november plaatsvond op de Heizel en waarbij ik zelf aanwezig was. In dit bericht wil ik jullie graag deze nieuwe richtlijnen meegeven.
Vooreerst: Waarom nieuwe voedingsaanbevelingen? We hebben toch nog maar pas een nieuwe voedingsdriehoek?
Voedingswetenschap is een snel evoluerende wetenschap. Onze voedingsgewoonten veranderen. Ons leven verandert en wordt drukker, waardoor steeds meer mensen grijpen naar bereide maaltijden. De industrie speelt hier op in en er komt dus een steeds ruimer aanbod aan bereide maaltijden. Tegelijkertijd willen we met onze gezondheid bezig zijn en ook hier speelt de industrie op in: ook het aanbod aan suikerarme, vetarme, lactosevrije en glutenvrije producten verruimt. Maar we willen ook onze horizonten verruimen en we gaan op vakantie, waar we kennismaken met allerhande andere voedingsmiddelen en voedingsgewoonten. Die smaken willen we ook thuis graag op ons bord, dus spelen de grootwarenhuizen hierop in en zorgen ze voor een ruimer aanbod aan exotische producten. En last but not least is er ook een sterke evolutie in de medische wereld, waarbinnen voeding gerelateerd aan medische problemen stilaan meer ruimte inneemt. Evoluties binnen de medische wereld hebben bijgevolg ook hun impact op de voedingsaanbevelingen voor de Belgen. Veel veranderingen in onze gewoonten en omgeving en een toename van de algemene kennis, heeft tot gevolg dat adviezen al snel verouderd zijn. Het is dus belangrijk dat deze adviezen mee evolueren en steeds aangepast worden aan onze gewijzigde gewoonten. Het actualiseren van deze adviezen gebeurt in België zowel op nationaal niveau, door de Hoge gezondheidsraad, als op Vlaams niveau, door het Instituut Gezond Leven (en zijn Waalse tegenhanger voor onze Zuiderburen). Hierbij wordt er niet zomaar dubbel werk verricht. De Hoge gezondheidsraad zal eerder algemene adviezen uitvaardigen en het is aan de regionale instituten om dat om te zetten in praktische richtlijnen en tools die naar de algemene bevolking gericht zijn. De nieuwe voedingsaanbevelingen voor België zijn dus nieuwe voedingsrichtlijnen, bijkomend aan deze uit de voedingsdriehoek, al is er niet zo heel veel nieuws onder de zon en herkennen we (gelukkig) wel dezelfde grote lijnen.
Hoe is men te werk gegaan?
Vroeger werden een aantal richtlijnen gegeven, maar deze stonden in een willekeurige volgorde. Nieuw aan deze editie is dat er nu door 29 experten uit diverse disciplines samengewerkt werd aan 5 prioritaire kernboodschappen en 7 aanvullende praktische aanbevelingen voor volwassenen, in volgorde van belang voor onze gezondheid.
Bovendien vaardigde de Hoge Gezondheidsraad vroeger steeds richtlijnen uit op basis van voedingsstoffen. Mensen eten echter geen voedingsstoffen, maar wel voedingsmiddelen. Vroeger werden onderzoeken ook vooral toegespitst op voedingsstoffen, maar tegenwoordig is men er achter gekomen dat voedingsmiddelen geen eenvoudige optelsom zijn van voedingsstoffen, maar dat ze als geheel moeten bekeken worden op basis van hun nutritionele samenstelling. Zo zitten er in kaas eiwitten en calcium, maar ook verzadigd vet en zout. Desondanks zouden ze het risico op cardiovasculaire aandoening niet verhogen en mogelijk zelfs beschermend kunnen werken. Door naar het voedingsmiddel als geheel te kijken, krijg je dus een heel ander verhaal dan door te kijken naar de afzonderlijke voedingsstoffen.
Andere gezondheidsaspecten zijn dan toch weer heel erg verwant aan bepaalde voedingsstoffen, waardoor de nieuwe richtlijnen zowel naar voedingsstoffen, voedingsmiddelen als voedingspatronen zal kijken. Een aantal andere voedingsmiddelen, zoals aardappelen en eieren, komen niet voor in de voedingsaanbevelingen, niet opdat ze niet thuis horen in een gezonde voeding, maar wel omdat ze niet in verband gebracht kunnen worden met voedingsgerelateerde gezondheidsproblemen en er bijgevolg ook geen aanbevolen hoeveelheden geformuleerd werden.
Verder heeft men ook de focus gelegd op de gezondheidsproblemen die het vaakst voorkomen in België. Dit zijn in volgorde van belang: cardiovasculaire aandoeningen, kanker, diabetes type 2, bronchiale aandoeningen, musculoskeletale ziekten, levercirrose, neurocognitieve aandoeningen zoals Alzheimer en voedingstekorten van ijzer, jodium en eiwitten. Er werd nagegaan welke voedingsmiddelen en voedingsstoffen verwant zijn aan deze ziekten en daarvan is men vertrokken om aanbevelingen op te stellen naar hoeveelheden voor de volwassen Belgische bevolking. Tenslotte werd er ook gekeken naar de huidige voedingsgewoonten van de Belgen, duurzaamheid en socioculturele aspecten rond de maaltijden om op die manier concrete voedingsaanbevelingen op te stellen.
Vijf prioritaire voedingsaanbevelingen.
De 5 kernboodschappen waaraan we het meeste aandacht zouden moeten besteden, aangezien we hiermee in België het meeste gezondheidswinst kunnen behalen, zijn de volgende:
• Eet voldoende, minimum 125g, volle graanproducten per dag, doe dit in verhouding tot je eigen energiebehoefte. Vervang hierbij geraffineerde producten door volle graanproducten.
• Eet 250 g (vers) fruit en 300 g (verse of bereide) groenten per dag. Varieer hierbij in soorten en laat je hierbij bij voorkeur leiden door het seizoensaanbod.
• Eet minstens 1 keer per week peulvruchten.
• Eet dagelijks 15 tot 25 g onbewerkte noten of zaden. Geef hierbij de voorkeur aan noten en zaden die rijk zijn aan omega-3 vetten, zoals walnoten.
• Beperk de inname van zout tot maximaal 5 g per dag. Doe dit door te kiezen voor producten die arm zijn aan zout en door het toevoegen van zout aan bereidingen en aan tafel te beperken. In de plaats van zout kan er gekozen worden voor alternatieve smaakmakers als kruiden en specerijen.
Deze 5 kernboodschappen worden ook op een praktische en duidelijke manier weergegeven in de voedingstak.
Naast de 5 kernboodschappen worden ook nog 7 aanbevelingen gedaan. Zowel de kernboodschappen als de aanbevelingen worden weergegeven in volgorde van belang:
• Gebruik 250 tot 500 ml melk of melkproducten per dag. Gebruik je minder dan 250 ml per dag, dan moet er extra aandacht gaan naar andere bronnen van eiwitten, calcium en vitaminen.
• Eet 1 tot 2 keer per week vis, schaal- of schelpdieren, waarvan 1 keer vette vis. Geef ook de voorkeur aan duurzame vissoorten.
• Eet maximaal 300 g rood vlees per week. Ter afwisseling eet je best peulvruchten, vis, gevogelte, eieren en andere volwaardige vervangproducten.
• Eet maximaal 30 g bewerkt vlees per week. Vervang vleeswaren door vis uit blik, spreads van peulvruchten of groeten, fruit of verse kaas. • Gebruik zo weinig mogelijk dranken en andere voedingsmiddelen met toegevoegde suikers.
• Streef naar een voldoende grote inname van calcium (minimum 950 mg per dag). Kies hiervoor uit diverse bronnen, waaronder ook melk en melkproducten.
• Voorzie voldoende poly-onverzadigde vetzuren, waaronder vooral omega-3 vetzuren. Kies hiervoor voor koolzaad-, soja- en walnootolie, andere niet-tropische oliën, smeervetten en vloeibare bak- en braadvetten, en gebruik ook noten en zaden.
Daarnaast wordt er voor de aanbevelingen van vitamine D, foliumzuur, jodium, ijzer en water verwezen naar de eerder gepubliceerde aanbevelingen in 2016.
Zoals hierboven reeds vermeld, liggen deze aanbevelingen in mijn met de aanbevelingen van de nieuwe voedingsdriehoek. Naast de concrete voedingsaanbevelingen voor volwassenen, zoals ze hier vooropgesteld worden door de HGR, zal het Vlaams Instituut voor Gezond Leven, vertrekkende van deze aanbevelingen, ook aangepaste aanbevelingen uitwerken voor andere leeftijdsgroepen.
