In januari 2021 werd een artikel van Agarwal, A. et all, in naam van de Korean Association for the study if Intestinal Deseases gepubliceerd op pubmed met als titel ‘Patients with celiac desease are at high risk of developing metabolic syndrome and fatty liver’. Enkele jaren geleden was het volgen van een glutenvrij dieet een kleine hype. De hype is ondertussen wel wat afgezwakt, maar desondanks zijn er nog steeds meer mensen dan nodig die een glutenvrij dieet volgen, omdat ze denken dat dat beter is voor hun gezondheid. Dit artikel trok dan ook onze aandacht en is interessant om door te nemen voor iedereen die glutenvrij eet of af en toe kookt voor personen die een glutenvrij dieet volgen.
Wat is coeliakie?
In dit artikel worden personen met ‘celiac desease’ ofwel coeliakie onderzocht. De eerste vraag die we ons dan stellen is: ‘Wat is coeliakie?’. Coeliakie is een auto-immuunziekte, waarbij het lichaam overgevoelig reageert op gluten. Gluten is een eiwit dat voorkomt in sommige granen, waaronder ook tarwe, en op die manier deel uitmaakt van onze dagelijkse kost. Wanneer een persoon met coeliakie een glutenbevattend voedingsmiddel eet, wordt de darmwand beschadigd. De klachten die personen met coeliakie ondervinden zijn zeer verschillend tussen personen onderling, variërend van geen klachten over vermoeidheid tot extreme krampen en extreme diarree. Echter, ongeacht deze personen al dan niet fysieke klachten ondervinden, het is belangrijk dat ze, zodra ze een diagnose van coeliakie krijgen, gluten ook effectief vermijden in hun voeding. Want, ongeacht of ze wel of geen fysieke klachten ondervinden, door de beschadiging aan de darmwand, ontstaan er opnameproblemen, waardoor er tekorten aan vitaminen en mineralen kunnen ontstaan, wat op langere termijn kan leiden tot klachten als o.a. osteoporose op een veel te jonge leeftijd. Met andere woorden, een glutenvrij dieet is absoluut noodzakelijk bij een diagnose van coeliakie.
Zijn er nog andere gegronde redenen om glutenvrij te eten?
Naast coeliakie, is ook een gluten- of een tarweallergie een goede reden om glutenvrij te eten. Bij een allergie aan tarwe, zal het lichaam ongepast reageren op eiwitten uit tarwe. Deze eiwitten kunnen gluten of andere tarwe-eiwitten zijn, maar als de eiwitten uit tarwe moeten vermeden worden, dan komt dat in de meeste gevallen min of meer neer op een glutenvrij dieet. Het is echter belangrijk om dit goed te bespreken met je diëtiste, want in sommige gevallen kan het zijn dat sterk verhitte voedingsmiddelen die tarwe bevatten toch verdragen en dus gegeten kunnen worden.
Daarnaast bestaan er verschillende overgevoeligheden aan tarwe (vaak aan de suikers en niet aan de eiwitten uit tarwe). Echter, bij zo’n overgevoeligheden worden kleine hoeveelheden vaak wel verdragen, of verdragen mits gebruik van bepaalde verteringsenzymen, waardoor het volledig vermijden van tarwe of gluten niet nodig is.
Wat is het metabool syndroom?
In het artikel schrijft men dat er een hoog risico is om het metabool syndroom te ontwikkelen. Dan is het natuurlijk ook belangrijk om te weten wat dat metabool syndroom precies is. Bij het metabool syndroom komen minstens 3 van volgende criteria voor bij dezelfde persoon:
- Overgewicht, vooral ter hoogte van de buik, met een buikomtrek van meer dan 94 cm voor mannen of meer dan 80 cm voor vrouwen.
- Verstoorde bloedvetten, meer bepaald een waarde voor nuchtere triglyceriden van meer dan 150 mg/dl.
- Verstoorde bloedvetten, meer bepaald een lage HDL cholesterol (goede cholesterol) van minder dan 40 mg/dl bij mannen of minder dan 50 mg/dl bij vrouwen
- Een nuchtere bloedsuiker (glucose) van 100 mg/dl of meer, of reeds in behandeling zijn voor diabetes type 2.
- Een bloeddruk hoger dan 130/85 of reeds in behandeling zijn voor een hoge bloeddruk.
Wanneer er 3 of meer van deze criteria aanwezig zijn en men dus spreekt over een metabool syndroom, heeft men een sterk verhoogde kans op het op korte termijn (5-10 jaar) ontwikkelen van leefstijlziekten als hart- en vaatziekten en diabetes, maar er is ook een verhoogde kans op het ontwikkelen van levercirrose, slaapapneu, depressie en de ziekte van Alzheimer. Niemand zit op dergelijke aandoeningen te wachten, dus het is zeer belangrijk om deze parameters onder controle te houden en het metabool syndroom te vermijden.
Wat is leververvetting?
Naast een verhoogde kans op het ontwikkelen van het metabool syndroom, is er ook een verhoogde kans op het ontwikkelen van een ‘fatty liver’ ofwel leververvetting, dus ook daarvan weten we graag wat dat inhoudt. Men spreekt over leververvetting als er meer dan een gemiddelde hoeveelheid vet opgeslagen wordt in de lever. Vaak zijn er bij leververvetting geen klachten. Soms is er sprake van vage pijn rechtsboven in de buik en vermoeidheid. Heel soms is er ook last van geelzucht. Leververvetting is iets dat in principe omkeerbaar is, maar indien er niets aan gedaan wordt, kan er hepatitis ontstaan, ofwel een ontsteking van de lever. Bij hepatitis wordt er vaak littekenweefsel ofwel fibrose gevormd in de lever, wat niet langer omkeerbaar is en wat op termijn ook kan leiden tot levercirrose, wat op zijn beurt dan weer levensbedreigend is. Aangezien onze lever voor enorm veel processen in ons lichaam belangrijk is, zoals ons koolhydraat-, eiwit- en vetmetabolisme, maar ook voor de ontgifting van ons lichaam, voor onze vertering,… is het uiterst belangrijk dat onze lever goed blijft functioneren en dus dat leververvetting vermeden of teruggedraaid wordt.
Wat zegt het onderzoek?
De deelnemers aan het onderzoek werden ingedeeld in 2 groepen: de eerste groep van 54 personen bestond uit personen die recent een diagnose van coeliakie gekregen hebben, de andere groep bestond uit een groep van 130 personen met coeliakie die reeds meer dan een jaar (gemiddeld 4 jaar) een glutenvrij dieet volgden.
Van de eerste groep konden 44 personen na 1 jaar glutenvrij dieet opnieuw onderzocht worden. Voor de opstart van het dieet was er bij 11,4% een metabool syndroom aanwezig, na 1 jaar glutenvrij dieet, was dat het geval bij 18,2% onder hen. Het aantal personen met leververvetting steeg van 14,3% aan het begin van het onderzoek, tot 29,5% na 1 jaar glutenvrij dieet. In de 2de groep, werd bij 26,3% een metabool syndroom vastgesteld en bij 23% leververvetting.
Een kanttekening die we hier moeten maken, is dat er globaal genomen een stijging van de gemiddelde BMI was bij de deelnemers, zowel bij die groep die voorheen kampte met ondergewicht als bij diegenen met een gezond gewicht, overgewicht of obesitas. Dit gegeven is op zich niet vreemd, aangezien er bij personen met coeliakie die een glutenvrij dieet volgen, een herstel van de darmwand volgt, waardoor er meer voedingsstoffen kunnen opgenomen worden uit de voeding, wat, zonder verdere aanpassingen aan de voedingsgewoontes en calorie-inname leidt tot een stijging van het gewicht. Het gewicht buiten beschouwing gelaten, zou dit echter niet mogen leiden tot een verhoging van andere risicofactoren, terwijl uit het onderzoek blijkt dat dat wel degelijk het geval is.
Glutenvrij eten of niet?
Een glutenvrije voeding is gemiddeld rijker aan vetten en enkelvoudige suikers. Personen met coeliakie hebben sowieso een verhoogd risico op het ontwikkelen van coeliakie en leververvetting. Bij het volgen van een glutenvrij dieet, stijgt echter nog de kans op het ontwikkelen van het metabool syndroom en leververvetting. Personen met coeliakie of personen met een gluten- of tarweallergie hebben echter geen andere keuze dan het volgen van een gluten- of tarwevrij dieet. Doen ze dit niet, dan zijn de gevolgen voor hun lichaam wellicht schadelijker dan als ze dat wel doen. Het is echter wel belangrijk dat de eet- en leefstijlgewoonten van deze patiënten op regelmatige basis gevolgd worden, ook wat betreft hun metabole kenmerken. Een gezonde voeding en voldoende fysieke activiteit maken een belangrijk onderdeel uit van de verdere behandeling.
Is een glutenvrij dieet voor jou niet noodzakelijk? Persoonlijk zou ik dan ook geen glutenvrij dieet volgen. Het is inderdaad zo dat personen met coeliakie een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van een metabool syndroom en leververvetting, maar glutenvrije recepten en producten die in de winkel verkocht worden zijn vaak rijker aan vetten en enkelvoudige suikers en ook al loop je niet wegens een bepaald ziektebeeld een verhoogd risico op het ontwikkelen van een metabool syndroom of leververvetting, indien je voeding minder gezond is, stijgt je kans hierop wel degelijk. Onnodig een glutenvrij dieet opstarten is dan ook geen goede beslissing voor je gezondheid!
