In de nieuwsbrief van de maand december hadden we het al over voeding ter preventie van kanker en in een derde deel van dit dossier zullen we nog spreken over voeding nadat de kankerbehandeling afgelopen is, maar in deze nieuwsbrief komt voeding tijdens de kankerbehandeling aan bod.
De meesten onder ons kennen wellicht iemand die kanker heeft, sommigen hebben er zelf al tegen gevochten. Velen die ermee geconfronteerd worden zullen het beamen: op enkele uitzonderingen na verliezen kankerpatiënten (veel) gewicht. De zwaardere patiënten zijn hier in eerste instantie misschien blij mee, maar ook voor hen is dit gewoonlijk geen goed nieuws, omdat bij gewichtsverlies door ziekte gewoonlijk niet alleen de vetmassa verdwijnt, maar ook de spiermassa die ons lichaam broodnodig heeft!
Wanneer we merken dat mensen uit onze omgeving door ziekte vermageren, willen we hen vaak helpen en hen aanmoedigen om te eten, maar hoe doe je dat? De patiënt is vaak misselijk en ook de smaak verandert vaak onder invloed van de behandeling. Als je geen honger hebt, geen zin hebt om te eten en als bovendien ook de fut ontbreekt om het eten naar je mond te brengen en te kauwen, dan wordt eten een hele opgave…
Kan voeding kanker genezen?
Voeding is geen therapie bij kanker. Er is dus heel wat meer nodig dan een aangepaste voeding om de ziekte te overwinnen. Wel is het zo dat er tijdens de behandeling van kanker meer en meer aandacht gaat naar voeding. Dit is het geval omdat een aangepaste voeding de kankerbehandeling mee kan ondersteunen. Het doel van de aangepaste voeding is om zo veel mogelijk energie in te nemen via voedingsmiddelen die kunnen gebruikt worden, rekening houdend met de veranderde smaak van de patiënt, om op die manier de voedingstoestand van de patiënt zo goed mogelijk te handhaven of te verbeteren waar mogelijk. Een goede voedingstoestand zorgt ervoor dat (bron: Gewichtsproblemen na kanker, Sarah Wouters, UZ Leuven, presentatie dd 29/11/18):
- de ernst en de duur van nevenwerkingen van de behandeling vermindert.
- de immunologische afweer ondersteund wordt.
- het algemeen goed voelen bevorderd wordt en de levenskwaliteit stijgt.
- de kans op herstel stijgt.
- de kans op complicaties daalt.
- de wondheling verbetert.
- de algemene fysieke toestand behouden blijft of herstelt.
Wat zijn de oorzaken van gewichtsverlies bij kanker?
Vele patiënten zijn reeds ondervoed bij de diagnose, bij anderen doet zich dit pas voor na de diagnose. Ondervoeding staat niet gelijk aan een te laag lichaamsgewicht hebben, maar is vaak gerelateerd aan snel onbedoeld gewichtsverlies. Bij gewichtsverlies door kanker verlies je bij 1 kg gewichtsverlies gemiddeld 0,5 kg vetmassa, maar ook 0,5 kg vetvrije massa. En het is uiteraard de bedoeling dat de vetvrije massa behouden blijft.
De redenen voor dit gewichtsverlies kunnen zeer verschillend zijn van persoon tot persoon:
- onvoldoende voedselinname door:
- geen hongergevoel,
- de locatie van de tumor, waardoor de voedsel inname of –opname in het gedrang komt,
- pijn, benauwdheid en vermoeidheid,
- veranderde smaak,
- een hogere energiebehoefte, doordat het lichaam meer energie verbruikt tijdens het gevecht tegen kanker,
- een afwijkend dagritme, onvoldoende (zelf)zorg of hulpbehoevendheid,
- psychosociale stress
- ontsteking en metabole ontregeling ten gevolge van het ziekteproces, waardoor er een ontregeling is van de stofwisseling en een vermindering van de eetlust.
Doordat de oorzaken voor het gewichtsverlies zeer divers kunnen zijn, is het zeer moeilijk om algemene tips te geven.
In sommige gevallen zal omwille van de aard van de operatie of de locatie van de tumor orale voeding tijdelijk moeten stopgezet worden. Doorgaans zal de ziekenhuisdiëtiste in dat geval op zoek gaan naar de juiste alternatieven zoals sondevoeding of parenterale voeding. Zij zal ervoor zorgen dat de juiste voeding berekend wordt en indien de patiënt naar huis mag, toelichting geven bij het thuisgebruik van deze voeding.Wanneer orale voeding wel mogelijk is, moet dat in de mate van het mogelijke gestimuleerd worden, maar daarbij moet de patiënt steeds centraal staan. Hierbij alvast enkele tips:
- Zijn harde stukjes moeilijk, probeer dan zachtere alternatieven te voorzien.
- Is de geur van een warme maaltijd al te veel, bestel dan eten i.p.v. zelf te koken, of zorg ervoor dat je tijdens het koken zelf in een andere ruimte bent, tot waar de etensgeuren niet kunnen doordringen, of vervang de warme maaltijd door een koude maaltijd.
- Maak de voeding zo energierijk mogelijk, zodat met een kleine portie een maximum aan energie opgenomen wordt.
- Ook bij veranderde smaak, droge mond en andere mogelijke bijwerkingen van de ziekte of de medicatie kunnen er specifieke tips gegeven worden.
Wanneer je geconfronteerd wordt met kanker, is het zeker nuttig om hierover een afspraak te maken met je diëtist. Dit is zowel het geval voor de patiënt zelf, als voor de naasten of de personen die het eten bereiden voor de patiënt. Voeding wordt immers vaak een bron van stress tijdens de ziekte, zowel voor de zieke als voor de naasten. Het moet juist de bedoeling zijn om deze stress weg te nemen en eten zo aangenaam mogelijk te maken.
Welke misverstanden doen de ronde?
Er wordt wel eens gezegd dat door veel (suiker) te eten, de tumor sneller groeit. Bij studies in vitro merkt men inderdaad dat tumorcellen in combinatie met pure glucose sneller groeien. Mensen zijn echter in vivo en niet in vitro! Voeding stimuleert de celontwikkeling in het algemeen, dus zowel deze van de gezonde cellen als van de tumorcellen. Wanneer er onvoldoende voeding is, gaan dus ook de gezonde cellen verloren. Op die manier gaat de algemene voedingstoestand van ons lichaam achteruit en wordt er minder goed op therapie gereageerd. Door voldoende te eten en een goede voedingstoestand te behouden zal er net beter op therapie gereageerd worden, waardoor de tumor zeker niet sneller zal groeien dan bij een minder goede voedingstoestand.
Vaak worden er hoge dosissen vitaminen genomen bij kanker. Doe dit nooit op eigen houtje, maar bespreek dit steeds met je behandelende arts. Een overdosis aan vitaminen kan toxische effecten hebben en ook ongewenste effecten op de tumorgroei. Bovendien kunnen sommige voedingssupplementen net het tegengestelde effect hebben dan wat men met de behandeling tracht te bereiken, waardoor noch het supplement, noch de behandeling optimaal kan werken.
Online is er ook veel informatie te vinden over anti-kanker-voeding. Vaak worden er zeer hoge hoeveelheden aanbevolen van bepaalde voedingsmiddelen terwijl andere voedingsmiddelen volledig vermeden moeten worden. Voorlopig zijn er echter geen duidelijke wetenschappelijke bewijzen dat deze voeding ook werkt. Doordat de voeding vaak zeer eenzijdig wordt, gaat de algemene voedingstoestand net eerder achteruit dan vooruit, wat niet bevorderlijk is voor de behandeling.
Wordt je geconfronteerd met de ziekte en heb je moeite met voeding? Maak dan gerust een afspraak om de probleempunten samen te bespreken. Het probleem zal wellicht niet verdwijnen, maar enkele eenvoudige aanpassingen kunnen mogelijk veel verlichting brengen.
