Anorexia Nervosa (AN) en Boulimia Nervosa (BN) zijn termen waar de meeste mensen zich wel iets kunnen bij voorstellen, maar Orthorexia Nervosa (ON) is een term die pas enkele jaren courant meedraait en bijgevolg misschien nog minder gekend is. In dit artikel gaan we dan ook wat dieper in op Orthorexia Nervosa, om de term en het ziektebeeld wat te verduidelijken.
Wat zijn AN, BN en ON en wat is het belangrijkste onderscheid ertussen?
Anorexia Nervosa is een aandoening waarbij de manier waarop de persoon in kwestie zijn/haar lichaamsgewicht of lichaamsvorm ervaart verstoord is. De energie-inname is veel lager dan de energiebehoefte, wat resulteert in een te laag lichaamsgewicht. De oorzaak van de te lage energie-inname is een zeer intense vrees om aan te komen of dik te worden, zelfs al is het lichaamsgewicht significant te laag. Binnen AN zijn er twee groepen te onderscheiden. Enerzijds is er de groep die het meest bij bovenstaande omschrijving aansluit en waarbij dus vooral de inname veel te laag is. Anderzijds is er ook een groep waarbij een lage inname kan afgewisseld worden met eetbuien, waarbij de genuttigde voeding nadien het lichaam terug verlaat, meestal door het terug uit te braken.
Boulimia Nervosa is een aandoening, waarbij het lichaamsbeeld verstoord is en waarbij de lichaamsvorm en het gewicht een onevenredig grote invloed hebben op het oordeel over zichzelf. De aandoening wordt gekenmerkt door terugkerende eetbui-episodes (afhankelijk van de ernst 1 tot meer dan 14 eetbuien per week), waarbij er in een kort tijdsbestek onevenredig grote hoeveelheden voedsel gebruikt worden en waarbij de persoon in kwestie het gevoel heeft zich niet te kunnen beheersen tijdens zo’n periode. De eetbui wordt dan ook gevolgd door compensatiegedrag, zoals het zelf opgewekt braken, het misbruik van medicatie, vasten of overmatige lichaamsbeweging. Het belangrijkste onderscheid tussen AN met eetbuien en compensatiegedrag en BN zit hem in het lichaamsgewicht. Daar waar een persoon met AN een te laag lichaamsgewicht heeft, heeft een persoon met BN een normaal tot hoog lichaamsgewicht.
Orthorexia Nervosa is samengesteld uit ortho, wat correct betekent, en rexia, wat appetijt betekent. Het zijn dus personen die niet extreem veel of weinig eten in volume uitgedrukt, maar die een pathologische obsessie hebben met biologisch ‘pure’ voeding, met als doel het lichaam zuiver te houden, waar uitgesproken dieetbeperkingen uit voortvloeien. Bepaalde voeding wordt vermeden en er wordt op een pathologische manier aandacht, tijd en moeite besteed aan het voorbereiden en consumeren van voeding. Dit alles resulteert in een strikt en ongebalanceerd dieet. Onderzoek (Luck-Sikorski, jung, Schlosser & Riedel-Heller, 2018) toont aan dat zo’n 6,9% van de algemene bevolking leidt aan ON. Het is m.a.w. een relatief frequent voorkomende aandoening. Mogelijk zullen de meesten die deze omschrijving lezen dan ook wel een persoon uit hun omgeving kunnen herkennen in deze omschrijving.
Personen met ON zijn omwille van hun dieetrestricties vaak ook erg mager, waardoor er soms eerder aan AN gedacht wordt. Als we AN en ON met elkaar vergelijken, dan zien we inderdaad wel een aantal overeenkomsten, maar er zijn ook een aantal duidelijke verschillen. Overeenkomsten zijn het respecteren van duidelijke voedingsregels die de persoon in kwestie voor zichzelf bepaald heeft, schuldgevoelens als de regels niet kunnen gevolgd worden, een beperkt inzicht in het feit dat ze niet goed bezig zijn en een drang naar perfectie en controle. Verschillen zijn dan weer dat de persoon met AN angst heeft voor gewichtstoename, daar waar de persoon met ON angst heeft voor schade aan de gezondheid. De persoon met AN heeft een verstoord lichaamsbeeld, daar waar de persoon met ON een correct lichaamsbeeld heeft en streeft naar een puur en zuiver lichaam. De persoon met AN focust op de kwantiteit van voeding, daar waar de persoon met ON focust op de kwaliteit van de voeding. Als laatste is het zo dat de persoon met AN zijn of haar aandoening tracht te verbergen, daar waar de persoon met ON zeer openlijk uitkomt voor zijn of haar manier van leven.
We merken ook dat personen die een Paleodieet of een vegetarisch dieet volgen, meer vatbaar zijn om ON te ontwikkelen. Let op: er is in se niks mis met het volgen van een dergelijk dieet en het is zeker ook geen voorwaarde om ON te ontwikkelen, maar in beide diëten wordt de voeding op een bepaalde manier zuiverder gemaakt, dus het zou een eerste stap kunnen zijn in een zich ontwikkelende ON, die nadien verder uitgebouwd wordt.
Hoe kan je ON aanpakken?
In eerste instantie moet je inzicht krijgen in het feit dat je relatie met voeding niet langer gezond is. Als je hoe langer hoe meer voedingsmiddelen schrapt en er blijft aan het einde van de rit amper meer over dan biologisch gekweekte groenten, die je bij voorkeur onbewerkt en dus rauw eet, dan krijg je om te beginnen veel te weinig energie binnen. Rauwkost levert gemiddeld 15 kcal per 100g, dus als je een gemiddelde vrouw bent die 2000 kcal per dag verbruikt, dan wil dat zeggen dat je 14 kg rauwkost nodig hebt per dag om voldoende energie binnen te krijgen. 14 kg rauwkost eten per dag is niet realistisch! Groenten leveren bovendien veel vitaminen en mineralen, maar fruit, granen, vis/vlees en vetten leveren weer andere vitaminen en mineralen die we evengoed nodig hebben. Als je alleen biologische rauwkost eet omdat je vindt dat je gezond eet dan, dan kan ik alleen maar zeggen dat je erg ongezond bezig bent! Wil je streven naar een gezond lichaam, zorg er dan voor dat je alle voedingsstoffen binnen krijgt en dat op een evenwichtige manier. Er is niks fout met de keuze voor biologisch geteelde voeding, in tegendeel, maar het is ook niet zo dat je opeens ongezond bezig bent als je niet biologische voeding consumeert. Als je uit eten gaat en je weet niet zeker dat de voeding die je krijgt wel biologisch is en bijgevolg eet je dan maar niks, dan ben je niet goed bezig, want door een maaltijd over te slaan breng je wellicht meer schade toe aan je lichaam dan door een keertje niet-biologisch te eten. Eet je wel van deze maaltijd, maar ervaar je daardoor een gigantische stress, ook dan ben je niet zo goed bezig, want ook stress heeft een negatieve impact op ons welzijn. Je zou van deze maaltijd met evenveel smaak moeten kunnen eten en hier net zo erg kunnen van genieten als van een biologische maaltijd, zonder stress te ervaren.
Dit alles klinkt heel logisch als je zelf geen ON hebt, maar heb je dit wel, dan denk je op dit moment wellicht dat ik het mis heb. En als je 200% overtuigd bent van je gelijk, dan is het moeilijk om opeens verandering te brengen in deze gewoonten. Maar stel jezelf eens enkele vragen: Zit ik goed in mijn vel? Is mijn gewicht OK? Gaat het goed met mijn gezondheid? Kan ik het merendeel van mijn voedingsstoffen uit mijn maaltijden halen, of heb ik daarnaast ook nood aan voedingssupplementen en moet ik daaruit afleiden dat mijn maaltijden dus niet voldoende evenwichtig zijn? Kan ik genieten van eten, in alle omstandigheden? Waar gaat mijn vrije tijd naartoe? Gaat een groot deel daarvan naar het kopen en bereiden van eten, of heb ik daarnaast nog ruim voldoende tijd voor ontspanning en emotionele verrijking met vrienden en familie? Als je op een aantal van deze vragen ontkennend moet antwoorden, dan heb je mogelijk een problematische verhouding met eten en kan het geen kwaad om je huidige eet- en levensstijl in vraag te stellen.
Hierboven spraken we over een focus op biologische voeding. Dit is een mogelijk voorbeeld. Het idee achter ON is dat je diverse voedingsmiddelen schrapt, met het oog op het verbeteren van je gezondheid, maar dat je hierin overdrijft, waardoor het uiteindelijk ongezond wordt. Dit kan net zo goed te maken hebben met een extreme vermijdingsdrang van suiker, of het volgen van een FODMaP-dieet, waarbij je blijft hangen in de eliminatiefase, maar nooit aan de heropbouw begint,… Laat ons zeggen dat zodra voeding je leven beheerst, je een probleem hebt in je relatie met voeding. Dat er dan sprake is van ON of een andere problematiek, dat is van ondergeschikt belang. Het is belangrijk om te kunnen genieten van eten, vooral van gezonde voeding, maar af en toe ook van iets minder gezonds. Ook een frietje, een pizza of een calorierijk dessertje moet af en toe kunnen zonder dat je je daarover schuldig voelt.
Heb je het idee dat je zelf, of iemand uit je omgeving, een verstoorde relatie hebt met voeding, praat hier dan over met de mensen rondom jou, maar ook met je huisarts en zoek hulp om de relatie met voeding opnieuw gezond te maken. Meestal bestaat die hulp uit meerdere personen: je huisarts volgt de medische parameters op, je diëtist gaat je helpen met het voedingsaspect en je psycholoog gaat meer focussen op je relatie met voeding. Maar afhankelijk van de problematiek kunnen er nog meer personen bij de behandeling betrokken worden, zoals een kinesist als ook je relatie met beweging fout loopt,… Samen gaan we dan stap voor stap op zoek naar manieren om nog steeds gezond te blijven eten, maar in een minder starre relatie met gezonde voeding, waarbij er meer tijd overblijft om op andere manieren lief te zijn voor jezelf. Hoewel je deze starre relatie met voeding gecreëerd hebt vanuit gezondheidsoogpunt, gaan we net door het doorbreken van deze starre band, ervoor zorgen dat je gezondheid verbetert!
Conclusie:
ON is een relatief vaak voorkomend probleem, waarbij de persoon in kwestie overtuigd is van zijn gelijk en openlijk een onevenwichtige relatie met voeding ten toon spreidt, door niet noodzakelijke voedingsregels te volgen en hier onevenwichtig veel tijd aan besteedt. Praten over dit probleem, met je omgeving, maar ook met je huisarts en hulp zoeken bij een multidisciplinair team van zorgverleners, is belangrijk om de relatie met voeding te verbeteren, en op die manier zelfs je gezondheid een duwtje in de rug te geven!
