Het koude seizoen komt eraan en liefhebbers van warm weer laten wel eens vallen dat ze allergisch zijn aan de kou. Maar wat als dat werkelijk zo is? Wat zijn urticaria? Is het een allergische reactie of niet? Wat kan, naast koude, nog urticaria uitlokken? En kan je er iets aan doen? Deze vragen proberen we in dit artikel te beantwoorden.
Wat zijn urticaria?
Urticaria ofwel netelroos is een veel voorkomende huidaandoening, die zowel voorkomt bij mannen als vrouwen en dat onafhankelijk van de leeftijd. Er bestaan acute urticaria en chronische. Wanneer de urticaria minder dan 6 weken aanwezig blijven, spreekt men over acute urticaria. Blijven ze langer dan 6 weken, dan spreekt men over de chronische variant. Wanneer we het over leeftijden hebben, dan komen acute urticaria vooral voor tussen 10 en 40 jaar, terwijl de chronische varianten voornamelijk voorkomen tussen 20 en 60 jaar.
Urticaria hebben verschillende verschijningsvormen. Een bepaalde trigger gaat histamine of een andere lichaamseigen stof vrij maken uit de onderhuidse mestcellen. Deze stofjes zorgen ervoor dat daar lokaal de bloedvaten verwijden. Het eerste kenmerk van urticaria is meestal dan ook het ontstaan van rode vlekjes op de huid door de verwijding van die bloedvaten. Vervolgens lekt er vocht uit die bloedvaten dat in de weefsels terecht komt, waardoor er een lokale verdikking ontstaat. Zo’n verdikking noemt met een urtica, een galbult of een kwaddel. Op het moment dat er een verdikking ontstaat verandert de kleur gewoonlijk van rood naar bleek of huidkleurig. Het kan gaan over afzonderlijke bulten, of ze kunnen aaneengesloten zijn tot verdikte vlakken. Je kan één of veel van deze verdikkingen hebben, ze komen en gaan en kunnen dus ook opeens ‘van plaats veranderen’.
De belangrijkste klacht bij het optreden van urticaria is een verschrikkelijke jeuk. In ernstige gevallen kan er ook sprake zijn van zich algemeen slecht voelen, hoofdpijn, buikpijn, diarree of misselijkheid, heesheid, benauwdheid, duizeligheid, gewrichtspijn of flauwvallen. In uitzonderlijke gevallen kan er sprake zijn van een anafylactische shock.
Zijn urticaria het gevolg van een allergische reactie of niet?
In de meeste gevallen is de oorzaak van urticaria niet bekend. In het geval de oorzaak wel bekend is, dan zijn er verschillende mogelijke oorzaken:
- Een allergische reactie kan tot urticaria leiden. In dat geval is het immuunsysteem betrokken en kunnen er IgE-antistoffen opgespoord worden in het bloed. Zowel bepaalde medicijnen, als bepaalde voedingsmiddelen, bijen- of wespensteken of inhalatieallergenen kunnen een uitlokkende factor zijn. Indien er sprake is van een anafylactische shock, is de oorzaak ook meestal een allergische reactie.
- Ook niet-allergische prikkels kunnen ervoor zorgen dat de mestcellen bepaalde stoffen vrijgeven die urticaria uitlokken. Ook hier kunnen geneesmiddelen een uitlokkende factor zijn, maar ook bepaalde infecties, pseudo-allergenen die van nature of toegevoegd aan voeding voorkomen, stoffen die in contact komen met de huid, zoals chemicaliën en crèmes, maar ook fysische prikkels, zoals koude, warmte, druk, zonlicht of lichamelijke inspanning.
- Daarnaast kunnen galbulten ook een kenmerk zijn van bepaalde onderliggende ziekten, zoals sommige stofwisselingsziekten, hormonale stoornissen of auto-immuunziekten.
- Er zijn geen duidelijke erfelijke urticaria, maar sommige types doen zich in bepaalde families wel vaker voor, zoals koude-urticaria of zonlichturticaria.
Welke vormen van urticaria bestaan er?
Een aantal vormen kwamen hierboven al aan bod, maar sommige vormen zijn zeer kenmerkend:
- Urticaria factitia of drukurticaria
Hierbij ontstaan galbulten na wrijven, krabben of druk.
Dermografisme is een voorbeeld hiervan. Door met de achterkant van een potlood op je huid te schrijven, ontstaat er een verdikte tekst.
Ook andere vormen van druk op de huid kunnen dit uitlokken, zoals knellende kleding of schoenen of verdikking van de handpalmen na arbeid of wrijving. Persoonlijk had ik veel last van urticaria ter hoogte van mijn handpalmen door de druk van mijn handen op mijn krukken, toen ik met mijn voet in de plaaster lag. - Inspanningsurticaria
In dit geval worden de galbulten uitgelokt door inspanning met zweten, maar ook emotionele stress kan in dit geval aan de basis liggen. - Koude urticaria
Hier komen we bij de titel van ons artikel. Ook koude kan urticaria uitlokken. De titel doet echter uitschijnen dat het probleem zich uitsluitend voordoet in de koude periode van het jaar, maar dat is niet correct. Ook temperatuurverschillen bij de overgang van een warme naar een koude ruimte, zoals na het douchen, fietsen door koude wind of regen, zwemmen of contact met ijsblokjes kan urticaria uitlokken. Vooral zwemmen kan echt gevaarlijk zijn, aangezien gans het lichaam in contact komt met het koude water, waardoor het ontstaan van de galbulten een bloeddrukval met bewustzijnsverlies kan uitlokken. - Warmte-urticaria
Deze urticaria ontstaan bij een contact met warmte. Dit kan zowel bij warme temperaturen buiten, als na een hete douche. - Urticaria Solaris
Deze urticaria zijn een vorm van zonneallergie. Het komt voornamelijk voor bij vrouwen na blootstelling aan zonlicht. - Aquagene urticaria of waterallergie
In dit geval krijg je urticaria na contact met water, onafhankelijk van de temperatuur ervan. - Contacturticaria
In dit geval ontstaan er galbulten binnen de 30 minuten na contact met een bepaalde stof. Het kan hier zowel gaan over contact met geurstoffen, voedingsmiddelen, planten, metalen,…
Hoe wordt een diagnose van urticaria gesteld?
Vaak zijn de galbulten alweer snel verdwenen. Tenzij er foto’s of video’s gemaakt werden van de reactie, is het verhaal van de patiënt meestal het belangrijkste element op basis waarvan een diagnose gesteld wordt. Uitgebreid aanvullend onderzoek is meestal ook niet nodig.
Kunnen urticaria worden behandeld of voorkomen?
In de meeste gevallen is een behandeling van urticaria medicamenteus. Een antihistaminicum is de eerste keuze. Enkele andere vormen van medicatie kunnen toegediend worden als een antihistaminicum niet werkt. In geval van een anafylactische shock is uiteraard een adrenaline-injectie nodig.
Indien er naast urticaria ook darmklachten voorkomen, kan ook een histamine-arm dieet ingezet worden bij de behandeling van urticaria, aangezien bij gecombineerde klachten dit vaak goede resultaten oplevert.
Uitwendige zalven en crèmes werken doorgaans niet om de galbulten te laten verdwijnen, maar ze kunnen wel een tijdelijk verkoelend effect hebben en jeuk onderdrukken. In geval van een droge huid is er vaak nog meer jeuk, dus in dat geval kan een hydraterende crème vaak verlichting bieden. Hormoonpreparaten helpen echter niet.
Indien een allergische reactie aan de basis ligt, dan kan in sommige gevallen immunotherapie een oplossing vormen. Een immunotherapie is echter niet voor alle allergenen beschikbaar of courant.
En preventie, is dat mogelijk? Want voorkomen is uiteraard beter dan genezen!
Enkele zaken kan je preventief doen, zoals de trigger, als hij gevonden is, zo veel mogelijk vermijden. Zo kan je warmte of koude zo veel mogelijk trachten te vermijden of een sunblock gebruiken bij een reactie op zonlicht.
Zalfjes kunnen dan tijdelijk verlichting bieden bij jeuk, maar gebruik geen zalfjes waar een antihistaminicum in zit. Deze zalven werken niet en kunnen er eerder voor zorgen dat je nog gevoeliger gaat reageren!
Pijnstillers, codeïne en zure fruitsoorten kan je beter vermijden. Maar ook alcohol en stress ga je beter uit de weg.
Verder kan je beter niet te lang of te heet douchen. Dit is niet alleen te vermijden bij een reactie op warmte of water, maar lang onder de douche staan of in bad liggen, zeker bij hoge watertemperaturen, droogt de huid uit. Een droge huid is, in geval van een huidreactie met jeuk, vaak extra gevoelig voor jeuk.
Conclusie
Koude kan inderdaad een reactie met urticaria uitlokken, die ook kan voorkomen bij een allergische reactie. Je bent in dit geval niet allergisch aan de kou, maar de symptomen zijn wel gelijkaardig aan sommige allergische reacties. Ook andere zaken zoals warmte, water, zon, druk, voeding of medicijnen kan een zelfde reactie uitlokken. In veel gevallen is de uitlokkende factor voor het ontstaan van urticaria niet gekend, maar als dat wel het geval is, is de betreffende trigger vermijden vaak het meest aangewezen om een reactie te voorkomen. Verder is voornamelijk een behandeling met een antihistaminicum aangewezen en in sommige gevallen kan ook een histamine-arm dieet uitkomst bieden.
